با دوَمی‌ها شماره‌ی هفت
به‌نام خدا
با دوَمی‌ها شماره‌ی هفت
تهیه‌و تدوین :افشین‌لهونی آموزگار پایه‌ی دوم دبستان پسرانه شاهدشهرستان مریوان - آذر 87
معيارهاي انتخاب كتاب كودكان
طرح :
آنچه در انتخاب هر كتاب در درجه اول اهميت دارد(طرح) كتاب است و منظور از طرح ، نقشه محتواي كتاب است كه در ساخت منطقي آن را نشان مي دهد . طرح يك كتاب داستان نشان مي دهد كه چه اتفاقاتي در آن داستان رخ داده‌اند و چه مشخصاتي دارند در ادبيات كودك داستان بايد بيش از همه جنبه توصيفي داشته باشد كتابي كه داراي طرح خوب و مطلوب نباشد رغبت كودكان را تحريك نخواهد كرد .
چگونگي محتوا :
علاوه بر طرح بايد چگونگي موضوع و مطالب يا محتواي كتاب را مورد بررسي قرار داد تا پي برد به اين كه آن كتاب ارزش خواندن دارد و مي تواند برخي از نياز هاي خواننده‌اش را ارضا كند به طور كلي كتاب هاي كودكان بايد داراي محتوا و مطالبي باشد كه راه درست زندگي سالم را به خوانندگانش بياموزد وبايد نويسنده به ويژگي هاي سني دوران كودكي آگاه باشد .
موضوع يا منظور :
سومين معيار ارزشيابي يك كتاب ، منظوريست كه نويسنده براي آن نوشته است هدف يا منظور كتاب كودكان بايد از قبيل : دوست داشتن حيوانات ، پذيرفتن خود و ديگران ، پيروزي و غلبه بر ترس و...باشد . موضوع كتاب نبايد آن را پيچيده و مبهم كند زيرا كودك از كتابي كه مستقيما جنبه آموزشي و وعظ دارد بيزار است .
شخصيت هنري :
شخصيت هنري حقيقي نشان ديگر خوب نويسي است تصوير اشخاص يا حيوانات در كتاب هاي كودك بايد واقعي و زنده نما باشد و شخصيت هاي كتاب بايد دائماً در تغيير و به سوي تكامل بروند .
سبك نگارش :
سبك نگارش هر كتاب ، نشانگر روش نگارنده اش است و جنبه فردي دارد سبك نويسندگي خوب به طرح ، موضوع و بازيگران بستگي دارد شرايط اصلي سبك مناسب براي كودكان از اين قرارند :
انطباق سبك نگارش با موضوع مورد بحث : اگر در افسانه‌ها مي توان زباني پر از تمثيل به كار برد در كتاب هاي علمي و غير داستاني بايد ساده و كلمات دقيق و بدون ابهام به كار روند
سبك نگارش بايد با قدرت خواندن و درك خواننده متناسب باشد : چنانچه كتابي با زبان مشكل براي كودك نوشته شود آنان را از ادامه خواندن منصرف مي كند زيرا كودكان از درك كنايه و استعاره عاجزند و نوجوانان از كشف ابهام لذت مي برند .
قطع :
قطع كتاب عامل مهم ديگري در انتخاب كودك به شمار مي رود زيرا كودك كتابي را كه زيبا و خوشايند باشد بر مي‌گزيند . قطع كتاب بايدبا عوامل زير متناسب باشد :
خصوصيات خواننده : بچه كوچك بيشتر از كتابي خوشش مي آيد كه براي او قابل حمل باشد و نگه‌داشتن و ورق زدن آن برايش آسان باشد .
موضوع و صفحه آرايي : بعضي از موضوع‌هاي كتاب هاي كودك به قطع خاصي احتياج دارند مثلا براي كتابي درباره وسايل نقليه بهتر است از قطع آلبومي استفاده شود در صورتي كه قطع مطلوب براي كتابي درباره درختان قطعي كشيده و بلند است براي كتاب‌هاي مرجع معمولا از قطعي بزرگ تر از معمول استفاده مي شود تا از قطر كتاب بكاهد .
كاغذ موجود در بازار : توجه به قطع كاغذ موجود در پايين آوردن قيمت كتاب بسيار موثر خواهد بود كتاب هاي كودكان بايد با خط درشت و خوانا نوشته شوندو در انتخاب خط يا نوع حروف كتاب بايد به موضوع آن و توانايي خواندن كودكان توجه شود زيرا بين پيچيدگي موضوع و نوع حروف و فاصله خطوط رابطه مستقيم وجود دارد .
كاغذ و جلد و صحافي :
نوع‌كاغذ كتاب، شكل وكيفيت جلد و چگونگي صحافي آن در جذاب و جالب ساختن كتاب‌هاي كودكان بسيار موثرند. مثلاً كودكان كتابي را بيشتر دوست دارند و راحت تر مي‌خوانند كه‌كاغذ آن زبر ومات باشد تا اين‌كه نور را منعكس كند. جلد كتاب كودكان هر چه با دوام تر باشد بهتر خواهد بود ، مثلاً جلد مقوايي بهتر از جلد‌هاي نازك است.صحافي كتاب‌هاي كودكان بايد به‌قدري محكم وبادوام باشد كه در اثر بيشتر كار كردن در دست بچه‌ها پاره نشود واز بين نرود.
قيمت:
امروزه بهاي كتاب با توجه به وضع اقتصادي زمان مخصوصاً در كشور هاي جهان سوم در انتخاب كتاب كودكان ، مساله‌ي مهمي تلقي‌مي‌شود ، زيرا اكثر خانواده‌هابه زحمت مي‌توانند هزينه‌هاي ضروري فرزندان خود را تامين كنند وديگر قدرت خريد كتاب براي خود وفرزندانشان را ندارند. بنابراين كتاب بايد به ارزان‌ترين قيمت در اختيارشان‌گذاشته شود. واين نيز در صورتي امكان پزير است كه موسسات خيريه در رديف ساير كار‌هاي خوب‌خود در انتشار كتاب‌هاي سودمند واجد شرايط براي كودكان ونوجوانان سرمايه گذاري كنندويا دولت بر تعداد كتاب‌خانه‌هاي عمومي ثابت وسيار در سطح كشور ومدارس خود بيفزايندبه شرط‌اين كه انتخاب‌كتاب به وسيله‌ي متخصصان انجام‌گيرد.
از آن چه در بحث از معيار انتخاب‌كتاب كودكان گفتيم در مي‌يابيم«... كه كار انتخاب كتاب براي كودكان ونوجوانان كاريست بسيار دقيق كه احتياج به دقت وصرف وقت بسيار دارد و بالاتر ازهمه بدون شناخت كافي از طفل و موضوع كتاب ، انجام آن در واقع غير ممكن است. به همين دليل انتخاب كتاب را بهتر است گروهي از افراد متخصص انجام دهندو نتيجه‌ي مطالعه‌ي خود را دراختيار علاقه‌مندان بگذارند اين مطالعات هم مي‌تواند به صورت مقاله‌هاي بررسي كتاب وهم به شكل انواع فهرست‌ها انتشار يابد . » واين‌يكي‌از وظايف‌مهم معلمان است كه‌كودكان را در انتخاب كتاب مناسب راهنمايي كنند.
منابع:
*علي‌اكبر شعاري‌نژاد- ادبيات كودكان- انتشارات اطلاعات- 1378
*ليلي ايمن وهمكاران – گذري بر ادبيات كودكان – شوراي كتاب كودك